Mayıs ayı, ‘ Beyin Tümörü Farkındalık Ayı’ dır. Bu vesileyle bilgilerine başvurduğumuz Dr. Suat Günsel Girne Üniversitesi Hastanesi Başhekimi Prof. Dr. Nail Bulakbaşı beyin ve omurilik tümörleri hakkındaki gerçeklerle ilgili detaylı bilgiler aktardı:
Beyin ve omirilik tümörleri nedir?
Santral sinir sistemi (SSS) beyin ve omurilikten oluşur. Bu yapılardan çıkan sinirlerimiz ise periferik sinir sistemini (PSS) oluşturur. Bu yapılardan kaynaklanan yaklaşık 130’un üzerinde farklı tümör tanımlanmıştır. SSS tümörleri insanda görülen tüm kanserlerin yaklaşık %1,4’ünü oluşturur. Her yıl yaklaşık 84.000 yeni tümör tanısı konurken yine her yıl 100.000’in üzerinde kişi bu tümörlerle yaşamak zorunda kalmaktadır. Yaşam tarzını değiştiren ve zorlaştıran bir tümör grubu olması nedeniyle kalıcı nörolojik hasar oluşturma veya ölüm riski yüksek olan tümör grubudur. Bu tümörler yerleşimlerine göre beyin ve omurilik fonksiyonlarında bozulmaya neden olurlar. Bu gibi belirtilerin ortaya çıktığı durumlarda bir nörolog veya beyin cerrahına danışmanız gerekmektedir.
Tümörler nasıl tanınır ve izlenir?
SSS tümörlü insanlar genellikle radyolojik görüntüleme yöntemleriyle izlenir. En yaygın ve en doğru yöntem manyetik rezonans görüntülemedir (MRG). MR spektroskopi, difüzyon, perfüzyon ve fonksiyonel MRG gibi ileri MR yöntemleri ile tümör tanısı, yayılımı, çevre anatomik yapılarla ilişkisi dışında fonksiyonlarda neden olduğu bozulmalar da görüntülenebilir. Bazen bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları ve pozitron emisyon tomografisi (PET) de kullanılır. Görüntülemenin ne sıklıkta yapılacağı doktorunuz tarafından belirlenir. Bir nörodyolog, taramalarınızdaki sonuçlarınızı okuyacak ve doktorunuzla paylaşacaktır.
Kesin tanı koymak için tümörleri kim gözden geçirir?
Kesin tanı biyopsi ile alınan doku tanısı ile konur. Bir nöropatolog tümör dokunuzu gözden geçirmelidir. Nöropatolog, mikroskopta nasıl göründüğüne bağlı olarak tümörün derecesini ve tipini belirleyecektir. Ayrıca tümörünüzü genetik değişikliklere dayanarak tanımlayacak ve bilgileri doktorunuzla paylaşacaktır.
Tümörler nasıl derecelendirilir?
Birincil SSS tümörleri, tümör dokusunun mikroskop altında nasıl göründüğüne ve bazen de tümörde bulunabilecek bazı genetik değişikliklere göre gruplanır. SSS tümörleri Dünya Sağlık Örgütü (WHO) kriterlerine göre derece I, derece II, derece III veya derece IV olarak sınıflandırılır. Bazı tümörler düşük dereceli tümörlerdir (I ve II) ve bazıları yüksek derecelidir (III ve IV). Birincil SSS tümörlerinin tedavisi ve sağ kalım olasılığı tümörün konumuna, tümör tipine, tümörün yayılım derecesine, genetik bulgulara, hastanın yaşına ve ameliyattan sonra kalan tümöre bağlıdır.
Bir tümör tipi nedir?
CNS tümörleri, köken aldıkları hücre tipine veya SSS’deki yerine göre gruplandırılır. Alt tipler daha sonra spesifik doku özelliklerine veya DNA’daki değişikliklere bağlı olarak her tümör tipinde tanımlanır. Doku özellikleri şunları içerir:
- Kanser hücrelerinin mikroskop altında nasıl göründüğü
- Hücrelerde veya hücrelerdeki belirli maddeler varlığı
- Hücrelerin DNA’sındaki belirli değişikliklerin varlığı
130’dan fazla tümör alt tipi vardır. Tedaviyi planlamak ve sağkalım süresini belirlemek için mümkünse tümör alt türünüzü bilmek önemlidir. Doktorunuza tümörünüzün alt tipleri olup olmadığını ve dokunuzun nasıl değerlendirilebileceğini sorun.
SSS tümörleri genetik midir?
Temelde tüm kanserler genetik hastalıklardır. Bu, hücrelerin işleyiş şeklini kontrol eden genlerdeki belirli değişikliklerin neden olduğu anlamına gelir. Bu değişiklikler genellikle hücreler büyüyüp bölündüğünde olur. Kanserlerin çoğu, geliştikleri doku veya organdaki genlerdeki değişikliklerden kaynaklanır. Buna karşılık tüm kanserlerin sadece % 5 ila 10’u kalıtsaldır, bu da bir aileden geçen anlamına gelir.
SSS tümörleri kalıtsal mıdır?
SSS tümörlerinin çoğu kalıtsal değildir. Kalıtsal olan SSS tümörlerinin küçük yüzdesi, birinin spesifik kanserlere sahip olma olasılığını artıran nadir sendromlardan kaynaklanmaktadır. Doktorlar genetik danışmanlık ve testler sunarak risk altındaki kişileri ve aileleri bulabilirler. Ailenizin veya tıbbi geçmişinizin kanser gelişim şansınızı artıracağından endişe ediyorsanız, genetik bir danışmanla görüşün.
SSS tümörleri nasıl tedavi edilir?
SSS tümörlü hastalar için, tümörün tipi ve yerleşimine göre farklı tedavi türleri tek başına veya bir arada kullanılabilir. Beş tip standart tedavi uygulanır:
- Aktif Gözlem: Genelde düşük dereceli tümörlerde görüntüleme takibi ile yapılır.
- Cerrahi: Tümörün gelişmiş cerrahi tekniklerle çıkarılmasıdır.
- Radyasyon Tedavisi: Tümörün radyasyon kullanılarak tedavisi tek başına veya cerrahi tedavi ile birlikte kullanılabilir. Bazı tümörlere gamaknife veya syberknife gibi radyocerrahi teknikleri uygulanabilir.
- Kemoterapi: Bazı tümör gruplarında hastalığı kontrol etmek veya radyoterapiye duyarlılığı arttırmak için kullanılabilir.
- Hedefe Yönelik Tedavi: Normal hücrelere zarar vermeden sadece kanser hücrelerine yönelik olan tedavi şeklidir.
Klinik çalışmalarda da deneysel olarak yeni tedavi türleri test edilmektedir.
- Proton Işın Radyasyon Tedavisi: Daha yüksek enerjili radyasyon tedavisidir.
- Biyolojik Terapi: İmmün sistem üzerinden çalışan tümör aşıları ve türevleriyle yapılan tedavilerdir.
Erişkin santral sinir sistemi tümörlerinde tedavi yan etkilere neden olabilir. Hastalığın veya tedavisinin neden olduğu sorunları azaltmak için destekleyici bakım verilir.