Güneş çarpması nedir? Nasıl oluşur?
Sıcak çarpması olarak da bilinen güneş çarpması; aşırı sıcağa maruz kalınması sonucu vücut ısısını ayarlayan mekanizmanın bozulmasına bağlı olarak vücut sıcaklığının 40 derecenin üzerine çıktığı ciddi bir hastalıktır.
Çevre ısısı çok arttığında vücut, terleme ve ciltteki kan damarlarının genişlemesiyle, ısıyı dengelemeye çalışır. Bu durum daha fazla telafi edilemediğinde sıcak nedeniyle hastalık oluşur. Sıcak hastalıklarının en ağır formu olan güneş çarpmasında, vücut ısının yükselmesiyle beyin hücreleri ve kan damarları başta olmak üzere hücrelerde hasar oluşur.
Güneş çarpmasının türleri nelerdir?
Ölümcül sonuçlar doğurabilen sıcak çarpması karşımıza iki formda çıkabiliyor: Birinci tür olan ‘Klasik Sıcak Çarpması‘ sıcak havanın etkisiyle aşırı terleme ve sıvı kaybı sonucunda görülür. Özellikle kronik hastalıkları olan kişiler (yüksek tansiyon, şeker hastalığı, kronik böbrek yetmezliği gibi), kanser hastaları, aşırı kilolu veya kaşektik olan kişiler, psikiyatrik rahatsızlığı olanlar, 65 yaş üzeri kişiler, 5 yaş altı çocuklar, gebeler sıcak yaz aylarında bu durumdan çok daha fazla etkilenirler.‘Egzersize bağlı sıcak çarpması’ise aşırı sıcak ve nemli havada egzersiz yapıldığında, özellikle de dış ortam ısısının vücut ısısına yaklaştığı, nem oranının % 70 civarında olduğu durumlarda meydana gelir.Genellikle genç ve sağlıklı kişilerde (sporcu, asker gibi) görülür.
Güneş çarpmasının nedenleri nelerdir?
Hem tatil amaçlı deniz kıyısında geçirilen vakitler hem de normalin üzerinde sıcaklık seviyesine sahip ortamlarda çalışmak güneş çarpmasının en büyük nedenlerinden biridir. Bunun yanı sıra nemli hava da soğutma mekanizmasını azaltarak güneş çarpmasına sebep olabilir. Yüksek sıcaklıklarda fazla alkol tüketmek, kalın giyinmek ve aşırı besin tüketmek de güneş çarpmasını tetikleyebilir.
Güneş çarpmasının belirtileri nelerdir?
40 derece ya da üzeri vücut ısısı, zihinsel durum veya davranışlarda bozulma (kafa karışıklığı, konuşma bozukluğu, sinirlilik, nöbetler veya koma), terleme olmaması, ciltte kızarıklık, sıcaklık ve kuruluk, solunumun hızlanması, kalp atışında hızlanma, mide bulantısı, kusma, baş ağrısı, kas krampları ve ağrıları, yorgunluk, halsizlik güneş çarpması belirtileri arasında yer alır.
Bu belirtilerle karşılaşırsak ne yapılmalıdır?
Bir kişinin sıcak çarpmasına maruz kaldığını düşünüyorsanız hemen 112 veya yerel acil durum numaranız 153’ü arayarak tıbbi yardım almalısınız. Acil yardım ekibini beklerken; sıcak çarpmasına maruz kalan kişi hemen serin olan bir yere alınmalı, üzerinde sıkı giysiler varsa gevşetilmeli ve kusma riskine karşı yan yatırılmalıdır. Vücut ısısını düşürmeye yönelik başına, göğsüne ve koltuk altlarına soğuk su ile ıslatılmış bez koyulabilir veya soğutucularla soğutmaya çalışmak gerekir.
Yapılmaması gerekenler nelerdir?
Hastanın bilinci yerinde değilse su içirmeyin, alkol koklatmayın. Katı yiyecekler çok tehlikeli sonuçlar doğurabilir, bu nedenle kesinlikle vermeyin.
Güneş çarpmasında teşhis ve tedavi yöntemleri nelerdir?
Güneş çarpması acil müdahale gerektirir. Tedavi edilmediğinde beyin, kalp, böbrek ve kaslara hızlıca zarar verebilir. Teşhis; öykü, fiziksel muayene ve vücut sıcaklığının ölçümüyle yapılır. Sıvı ve tuz dengesinin belirlenebilmesi için kan testlerine ihtiyaç duyulur. Tedavide amaç, vücudun hızlıca soğutulmasıdır.
Güneş çarpmasından nasıl korunmalıyız?
Güneş çarpması önlenebilir bir hastalıktır. Bunun için; mecbur kalmadıkça güneşin yoğun olduğu saatlerde dışarıya çıkmayın, terletmeyen ince, açık renkli ve bol giysiler tercih edin. Mutlaka güneş gözlüğü, şapka, şemsiye gibi güneş ışığından koruyacak aksesuarlar kullanın. Güneşe çıkmadan yarım saat önce güneş koruyucu kremler sürün. Günde en az 2,5-3 lt. sıvı tüketin. Sindirimi kolay hafif yiyecekler tercih edin. Fırsat buldukça ılık duş alın,uzun ve ağır egzersizlerden kaçının. Park halindeki bir arabada evcil hayvanınız da dahil hiç kimseyi bırakmayın. Alkol ve kahve tüketiminizi sınırlayın.