Adet görmeme, amanore ikiye ayrılır: Primer ve sekonder amenore.
Bir kız çocuğu 14 yaşına geldiği halde göğüs ve tüylenme belirtileri henüz başlamamışsa ve adet görmemişse primer amenoreden söz edilir. Ancak göğüs gelişimi ve tüylenme başlamışsa primer amenore teşhisi koymak yaş sınırı 16’dır. Sekonder amenore ise daha önce adet görmüş bir kadının 3 ay süreyle adetlerinin kesilmesidir.
Adet olmama durumunda ”gebelik ” atlanmamalıdır.
Hipotalamus (beyinde talamusun altında bulunan ve üçüncü ventrikülün tabanını oluşturan ön beyin bölgesidir), hipofiz, over (yumurtalık) ve uterus (rahim) düzenli adet gören bir kadında tamamen normal çalışır. Beyinde bulunan hipotalamus ve hipofiz FSH ve LH hormonları aracılıyla yumurtalıkları uyarır. Bu sayede uyarılan yumurtalıklar östrojen ve progesteron hormonu salgılar. Östrojen ve progesteron hormonu da rahim iç tabakasını yani endometriyumu uyararak adet kanamalarının oluşmasını sağlar. Normal ve her ay düzenli bir adet kanamasının oluşması için bu organlar arasındaki ardışık mekanizma gereklidir. Mekanizma herhangi bir aşamada bozulduğunda adet görememe ya da adet düzensizliği oluşur. Ayrıca bu mekanizmaların dışında adet kanamasının olabilmesi için kanın akış yolunda (rahim ağzında, vajinada, kızlık zarında) herhangi bir nedenle tıkanıklık olmaması gerekir.
Primer amenore nedenleri:
- Hipotalamus ve hipofize ait patolojiler, tümörler
- İmperfore Hymen (Kızlık zarında açıklık olmaması)
- Turner sendromu
- Yapısal gelişme gecikmesi
- Galaktozemi
- Transvers vajinal septum (Vajinada perde olması)
- Vajina, serviks (rahim ağzı) veya rahmin doğuştan gelişmemiş olması
Sekonder amenore nedenleri:
- – Fizyolojik: Gebelik, korpus luteum kisti, süt verme, menopoz
- – Hipotalamus
- – Hipofiz aksının baskılanmasına bağlı
- – Doğum kontrol hapı alımı sonrası amenore
- – Stres, depresyon
- – Kilo kaybı, aşırı zayıflık, iyi beslenememe
- – Hipofiz hastalığı: Hipofizin ablasyonu (alınması), Sheehan sendromu,
- – Prolaktinoma (hiperprolaktinemi, süt hormonunun aşırı üretilmesi)
- – Kontrol edilmemiş endokrinopatiler: Diyabet, hipotiroidizm ve hipertiroidizm
- – Polikistik over hastalığı
- – Kemoterapi
- – Radyoterapi
- – Endometrial Ablasyon (ameliyatla rahim iç dokusunun alınması)
- – Rahim içi yapışıklık gelişmesi (Asherman sendromu)
- – İlaç tedavisi: Sistemik steroidler, danazol, GnRh Analogları
- – Prematürovaryen yetmezlik, erken menopoz
- – Sarkoidoz
- – Hiperandrojenemi (Testesteron benzeri erkeklik hormonlarının artması)
Amenore teşhisi:
Teşhis koymak için kullanılan en önemli yöntemler FSH, LH, prolaktin, duruma göre tiroid hormonları, ultrasonografidir. Beyin içerisinde bir patolojiden şüphelenilmişse CT veya MR incelemeleri gerekebilir. Bazı vakalarda ise HSG (histerosalpingografi), SİS (salin infüzyonsonografi) ya da histeroskopi ile rahim içerisinin gözlenmesi gerekebilir.