Vertigo, Latince kökenli bir kelime olup dönmek manasına gelmektedir. Kısaca vücudun denge sistemlerinden yanlış uyaranlar gelmesi veya doğru uyaranların yanlış algılanmasıyla ortaya çıkan dengesizlik halidir.

Dengenin sağlanmasında bir çok organ; iç kulak, gözler, eklem ve kaslar, beyin, omurilik birbirleri ile bağlantılı bir şekilde çalışırlar. Bu organları etkileyen hastalıkların bir çoğunda vertigo ve/veya dengesizlik ortaya çıkar. Bu sebeple vertigo ve denge bozukluğu değerlendirilmesi, tanı ve tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve ekip işidir. ( KBB, nöroloji, kardiyoloj, dahiliye, fizik tedavi, odyoloji,beyin cerrahisi)

Dengesizlik beyin veya beyine giden denge ile ilgili sinirlerin hasarlanması veya bu sinirlerin beyine yanlış uyarılar iletmesi sonucunda olur. Beyinde denge ile ilgili ana merkez beyin sapındaki ve beyincikteki denge hücrelerinden oluşmaktadır. Bu merkezlere omurilikten, gözden ve iç kulaktaki denge merkezlerinden sinirler gelmektedir. Beyin dışındaki en önemli merkez iç kulaktaki yarım daire kanallarıdır. Bu kanallar başın hızlı dönme hareketlerini ve başın üç boyutlu uzayda ne pozisyonda durduğunu anlayabilecek şekilde dizayn edilmiştir. Buradaki sinir hücrelerinin uzantıları denge sinirini oluşturarak beyin sapı aracılığı ile beyine girer ve denge ile ilgili gerekli bilgileri aktarır. Beden dengesini beyine anlatan ise eklemlerde ve tendonlarda yer alan hücrelerin oluşturduğu sinirlerdir. Bu sinirler omuriliğin arkasında yer alan ve arka kordon isimdeki kolonda yol alarak yine beyin sapından ilgili merkezlere bedenin üç boyutlu uzayda hangi pozisyonda durduğunu beyine anlatır. Bu duyuya derin duyu ismi verilmektedir. Sayılan anatomik yapıların herhangi birinin hastalığında kişi dengesizlik hisseder.

Baş dönmesi en sık iç kulak hastalıkları sonucu, daha nadir olarak da beyin ve beyincikle ilgili hastalıklarda ortaya çıkabilmektedir. Bunların yanı sıra tansiyon, kalp hastalıkları, damar hastalıkları, alkol ve bazı ilaçlar da baş dönmesine yol açabilmektedir.

Denge ile ilgili KBB hastalıkları arasında kulak kristalleri kayması, labirentit (kulak labirentinin inflamasyonu), Meniere hastalığı (labirentteki sıvılarda basınç artışı), vestibüler nörit (denge siniri iltihabı) gibi iç kulak hastalıkları sayılabilir. Daha az sıklıkta, otit media (orta kulak iltihabı) dengeyi bozabilir.

Vertigo veya denge bozukluğuna yol açan hastalıklar bazen sadece şiddetli baş dönmesi veya şiddetli denge kaybı şeklinde kendini gösterir. Hasta kendisinin veya tüm çevresindeki nesnelerin döndüğünü hisseder. Başdönmesi; hastaların günlük aktivitelerini kâbusa çevirebilen, hastayı yatağa düşürüp gözlerini dahi açamayacağı kadar şiddetli olabileceği gibi sadece zaman zaman bir kayma hissine ve bir göz kararması şeklinde de olabilir. Bazı hastalıklarda bulantı, kusma, işitmede azalma, kulakta doluluk hissi, tinnitus (çınlama), baskı basınç hissi, gözlerde kararma, bayılma hissi gibi şikayetler de eşlik edebilir.

Başdönmesi ve dengesizlik şikayetlerinin KBB açısından en sık görülen hastalığı benign paroksismal pozisyonel vertigodur (iyi huylu tekrarlayıcı pozisyona bağlı vertigo). Bu durum ani baş hareketleri ile oluşan ve artan (yatmak, yataktan kalkmak, öne eğilmek, yukarı bakmak ya da sadece bir tarafa başı çevirmek) bir baş dönmesidir. Vertigo şiddetli ise hasta hareket edemez hale gelir ve mide bulantısı-kusma da şikayetleri arasına eklenir.

Dolaşım bozuklukları, B12 vitamini eksikliğine bağlı sinir dejenerasyonu veya nadiren tabes dorsalis (sifilizin bir komplikasyonu) sonucunda denge bozukluğu oluşabilir. Beyinde serebellumu etkileyen bir tümör veya inme, kollarda ve bacaklarda kuvvet kaybının yanı sıra bozulmuş kas koordinasyonunun diğer özelliklerine de neden olabilir.

Özellikle yatan veya oturan kişinin aniden ayağa kalkması ile oluşan sendeleme, göz kararması, baş dönmesi ve hatta bayılma kimi zaman tansiyon ve şeker dengesizliklerine, kimi zaman da boyun damarlarının daralmasına işaret edebilir.

Vertigo (Başdönmesi) – Dengesizlik tanısı nasıl konur?

Vertigo ve dengesizlik tanısında, hastalık öyküsü çok önemlidir. Vertigo; bir hastalık değil, hastalık belirtisi olduğundan doktorunuz yaşadığınız baş dönmesinin özelliğine göre size tanı koyacaktır.

Vertigo (Başdönmesi) – Dengesizlik nasıl tedavi edilir?

Hastaya vertigoya sebep olan hastalığın teşhisi konulduktan sonra sebebe yönelik özel tedavi planlanmalıdır. Vertigo tedavisinde KBB, nöroloji, dâhiliye, fizik tedavi değerlendirmeleri gerekebilir. Önerilen tedavi, konulan teşhis ile ilişkili olacaktır. Yılda en az bir kez kontrol muayenesinin yapılması önerilmektedir.

Tedavi, doktorunuzun muayene sırasında yaptıracağı basit bazı hareketlerden, cerrahi tedaviye uzanan geniş bir yelpazeyi kapsar.